werkgroepen - Herfstcongres

Gita van Duinen (1968), moeder van drie volwassen kinderen, is een betrokken fysiotherapeut die behalve ritmische massagetherapie ook bewegingstherapie op antroposofische basis hoog in het vaandel heeft. Ze werkt in de 1e en 3e lijns gezondheidszorg en is docent bij de post-HBO opleiding voor fysiotherapeuten: kwalitatieve benadering van het menselijke bewegen. Haar privé achtergrond kent intergenerationele en transculturele thema’s, een brandongeval overleven, maar de trauma- en vooral helingsprocessen die daaruit voortvloeiden neemt ze mee in haar werk met volwassenen, jongeren en kinderen met chronisch complex psychotrauma.

Jacqueline Gerbrands (1965) heeft psychologie gestudeerd. Ze heeft in 1995-1997 de postacademische opleiding antroposofische gespreks- en psychotherapie gedaan. Ze is sinds 1998 GZ-psychologe. Ze heeft als zelfstandig gevestigd Gz-psychologe op verschillende therapeutica gewerkt (Rotterdam, Leiden en Gouda). Ook heeft zij 10 jaar in verschillende functies voor de Lievegoed gewerkt, o.a. als hoofdbehandelaar op Nieuw Rijsenburg en daarna als hoofdbehandelaar en manager inhoud op de Hoge Born en ze heeft een dagbehandeling in Rotterdam voor de Lievegoed opgezet. Ze is actief bij de NVAGP en verbonden met de organisatie van een jaarlijkse hogeschool conferentie in Dornach. Momenteel werkt ze als zelfstandig gevestigd GZ-psycholoog in haar eigen praktijk in Leiden.

Ghiti Brinkman heeft de Vrije School in Den Haag doorlopen en is na een afgeronde universitaire studie pas later de euritmieopleiding en opleiding voor euritmietherapie in Den Haag en Dornach gaan volgen. Ze is werkzaam in de Therapeutica van Gouda en Naarden-Bussum als euritmietherapeut.

Miranda Hoekman is een antroposofisch verpleegkundige werkzaam in een eigen praktijk in Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Daar biedt zij uitwendige therapie aan met inwrijvingen met olie/wikkels en baden. Op deze manier is zij ook werkzaam bij een antroposofische gemeenschap die zorg biedt aan mensen met een verstandelijke beperking. Voordat ze werd geschoold in de antroposofie heeft zij jarenlang gewerkt in een kliniek waar mensen werden behandeld met ernstige psychosomatische klachten. De interesse in de antroposofie werd aangewakkerd doordat haar dochter naar het vrije school onderwijs ging en zij daardoor met de antroposofie in aanraking kwam.

Madelon Duijts is een antroposofisch verpleegkundige werkzaam in Zoetermeer. Zij is gespecialiseerd in uitwendige therapie en biedt behandelingen aan via haar praktijk op Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Naast haar werk in de antroposofische zorg heeft zij ruime ervaring als IC/CCU-verpleegkundige. Zij is haar loopbaan begonnen in een regulier ziekenhuis en later overgestapt naar de antroposofische zorg. Deze overgang werd mede geïnspireerd door haar zoektocht naar een meer holistische benadering van zorgverlening, waarbij het welzijn van de mens in zijn geheel centraal staat.

Ingrid van der Loo-Blonk (1975) werd 50 jaar geleden geboren in het heuvelachtige Limburg. De studie ‘sociaal kunstzinnige therapie’ bracht haar naar Leiden, waar zij later ook de Pabo is gaan doen. Na jaren in het basisonderwijs te hebben gewerkt, combineert zij nu zo’n 10 jaar het beste uit beide werkvelden. Dat wordt door haar ervaren als afwisselend en leuk! Met veel plezier werkt zij met jong en oud als beeldend therapeut in het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer en begeleidt ook kinderen op diverse (vrije) scholen. Zij vindt het inspirerend om te zien, hoe iedereen op zijn eigen manier in zijn kracht komt te staan middels de beeldende therapie.

Anouk de Bruijn ontwikkelde al in haar negende levensjaar een passie voor creativiteit. Haar buurman stimuleerde haar enthousiasme door middel van teken- en schilderles. Toen zij negentien was, begon zij met het begeleiden – individueel of groepsgewijs – van mensen uit verschillende doelgroepen van 6 tot 88 jaar. Soms in sport en beweging, maar ook op creatief vlak. Zij wilde meer dan alleen het begeleiden en studeerde voor beeldend therapeut, waarbij zij het certificaat spelbegeleiding behaalde. Sinds een jaar is zij werkzaam als beeldend therapeut in het Therapeuticum Aurum te Zoetermeer. Daarnaast werkt zij al ruim een jaar als beeldend therapeut bij praktijk Floor in Leiden. Zij voelt zich op haar plaats en oefent haar beroep met passie uit om samen met de cliënt te zoeken naar wat er binnen de therapie passend en nodig is.

Andrea Addink werkt als fysiotherapeut in het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer en in haar eigen praktijk in Delft. Zij houdt van dansen en zingen en is ook graag in de keuken actief. Haar manier van werken is ontstaan vanuit haar behoefte om in de fysiotherapie op een meer omvattende wijze te behandelen. In haar zoektocht daarin is zij veel verschillende therapievormen tegengekomen. Zij koos voor therapievormen die goed bij elkaar aansluiten, er goed bij pasten. Dat levert goede resultaten op. Zij maakt o.a. gebruik van antroposofische fysiotherapie, ontwikkelingsmotoriek, dansante fysiotherapie en energetisch werk.

Berpke van Oers (1975) is lang werkzaam als euritmiedocent op diverse onderbouwen. Maar zij geeft ook les aan volwassenen in opleidingen en cursussen. Lid van kerngroep vrijeschool lerarenweek. Moeder van 2 kinderen en enthousiast amateurmusicus.
In haar werk geniet zij van het kunnen creëren in het moment; om mensen ontwikkelingsgericht in beweging te brengen, aansluitend bij concrete thema’s of levenssituaties. Zoekend naar verdieping, speelsheid en verbinding. Zodat ze verrijkt en gesterkt hun eigen weg verder gaan.

Edwige Pottier (1970) werd in Parijs geboren. Na haar kindertijd in Afrika en Zuid-Frankrijk, ontmoette zij de antroposofie en gaat vervolgens in Wenen aan de Goetheanistische Studienstätte kunst studeren. In 1995 komt zij naar de Euritmie Academie in Den Haag voor de 5-jarige opleiding onder leiding van Werner Barfod. Zij neemt een paar jaar deel aan het Euritmie Ensemble met optredens in verschillende landen. In 2002 wordt zij moeder en sinds die tijd werkt zij – als ondernemer en vennoot – bij de stichting Sprank, die op diverse locaties zorg verleent aan mensen met een verstandelijke beperking.

Christine Mundschin is als euritmietherapeut werkzaam op het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer en in het Gezondheidscentrum De Lemniscaat in Leiden. Het begeleiden van mensen in hun persoonlijke ontwikkelingsweg is haar passie; zowel individueel als in groepen. De euritmie geeft de mogelijkheid om thema’s niet enkel cognitief aan te gaan, maar door de beweging te beleven. In de euritmietherapie kunnen we door bewust doorvoelde, bezielde bewegingen de energieën die ons lichaam gezond houden, weer in balans brengen ter bevordering van genezing en gezondheid.

Ine Hofman werkt sinds 2001 als fysiotherapeut bij het therapeuticum Widar, waar ze met veel plezier deel uit maakt van het therapeutenteam. Voor die tijd werkte zij jarenlang in verschillende ziekenhuizen, o.a. met patiënten met longziekten. Tijdens haar fysiotherapieopleiding groeide de interesse naar behandelmethoden waarbij de mens als één geheel wordt benaderd. Na haar studie verdiepte zij zich in bindweefselmassage. Door de opleiding voor meridiaan-kleuren-therapeut kwam zij in aanraking met de antroposofie, waarin antroposofische inzichten, bindweefselmassage en acupunctuur tot een nieuwe therapie zijn ontwikkeld. Hierdoor geïnspireerd volgde zij de opleiding antroposofische fysiotherapie, waarin zij de ritmische massage leerde toepassen. Zij is als docent verbonden aan de Christel Heidemann Akademie.

Congresboekje Herfstsymposium 2024

Geneeskunde versus transhumanisme – met lezingen van Xandor Koesen-York, Jan van Gils, Diederick Sprangers, Erik Baars, Jeannette van der Schuit, Petra Essink en Jelle van der Schuit

De komende jaren zullen we getuige zijn van de introductie van een digitale centrale bankvaluta (CBDC). Deze nieuwe vorm van geld kan lokaal beperkt zijn (bijvoorbeeld alleen bruikbaar binnen uw gemeente), in tijd beperkt (bijvoorbeeld alleen geldig tot het einde van de maand) of geprogrammeerd voor specifieke doeleinden (bijvoorbeeld alleen voor ‘goedgekeurde’ aankopen). Dit systeem kan ons dagelijks leven diepgaand beïnvloeden. Het zal als positief worden aangemerkt in de zin van gemak, innovatie en veiligheid. Zo dreigt de bestaande sociale orde te worden vervangen door een technocratische structuur waarin individuen volledig kunnen worden gemonitord en gestuurd – economisch, sociaal en zelfs op het gebied van gezondheid. Hier is ook een spirituele dimensie mee gemoeid, namelijk een streven om de mens van zijn spirituele waardigheid te ontdoen en hem te reduceren tot een controleerbaar dataobject.

Daarom is het cruciaal om te begrijpen wat er gebeurt – voordat een dergelijke totale afhankelijkheid toeslaat. De ideeën van de sociale driegeleding bieden een essentiële oriëntatie. Ze wijzen de weg naar lokale veerkracht: sterke gemeenschappen, onafhankelijke structuren, lokale voedselnetwerken, ruilhandel systemen, gedegen onderwijs, juridische weerbaarheid – en vooral een onwrikbaar geloof in de goddelijke essentie van de mens. Wie zijn verbinding met hogere spirituele realiteiten erkent, zal zichzelf niet verkopen. Het huidige systeem gedijt op angst – angst voor ziekte, armoede, uitsluiting en straf. Alleen innerlijke vrijheid kan de weg vrijmaken voor uiterlijke onafhankelijkheid en ware solidariteit.

De meeste ouderen onder ons zijn allemaal aan de studie van de boeken van Steiner begonnen met de mantra van de huisarts Leen Mees: “Don’t say no. Just say oh”. Omdat we nu eenmaal veel beweringen tegenkwamen die soms ronduit bizar leken. Ten minste, voor zover onze kennis reikte. Dat van die kennis slaat op mededelingen die niets met de stand van de toenmalige wetenschappelijke kennis van doen hadden, maar waarvan ons verteld werd dat die hem, laten we zeggen, uit de Akasha kroniek aangereikt werden. Er waren echter ook beweringen, waarmee Steiner aan de toenmalige stand van de wetenschap refereerde en die moeilijk te rijmen leken met wat ons op de Universiteit of op een andere reguliere opleiding nog steeds als wetenschappelijk feit werd meegedeeld. En er zijn nog steeds concepten waarmee velen van ons, als we eerlijk zijn, moeilijk uit de voeten kunnen. Ik heb zelf vele malen oh moeten zeggen. Zo is daar de kwestie van het feit dat er geen motorische zenuwen zouden bestaan, die we toch echt met neuroanatomie en neurologie als uiterst belangrijk hadden leren kennen (denk aan verlammingen). Of het idee dat wij met ons hersenvocht zouden denken. Probeer je daar maar eens iets bij voor te stellen. Dat wij in onze hersenen aanwezig zouden kunnen zijn door het bestaan van synapsen is na enig nadenken nog wel te snappen. Maar neem een bewering waar vooral fysici van steigeren: het feit dat de wet van behoud van energie bij de mens niet geldt. Een wet die zo ongeveer de meest centrale is van de natuurkunde. Toen ik me met de neurowetenschap intensiever ging bezighouden moest ik daar oplossingen voor vinden en ik heb het idee dat ik in de buurt ben gekomen. Wat minstens zo interessant is, dat in de laatste tien jaar ontdekkingen zijn gedaan waarvan ik dacht: ‘maar dat heb ik bij Steiner al gelezen, die dat 100 jaar en langer geleden al heeft gezegd’. Het was een hele toer om die uitspraken terug te vinden. Van dit soort dingen wil ik jullie graag deelgenoot maken.

Arie Bos (1947) werd geboren in Delft. Deed eindexamen gymnasium en studeerde af in de geneeskunde in 1974. Volgde de huisartsopleiding aan de VU. Die duurde toen 1 jaar. Begon daarna als huisarts in ‘Gezondheidscentrum Osdorp’ in Amsterdam. Zijn echtgenote werd leraar Nederlands aan de Vrije School ‘Het Geert Groote College’ in Amsterdam en zo kwam hij in aanraking met de antroposofie. Hij ging een keer per week een dag meelopen met Robert Gorter, antroposofisch huisarts in Amsterdam, deed de opleiding in Arlesheim, en nam na een jaar Gorters consultatieve praktijk over en veranderde deze in een huisartsenpraktijk. Hij heeft daar dertig jaar gepraktiseerd, op het eind van de eeuw met veel patiënten met HIV-AIDS. 1986 oprichting buddy-organisatie (voor ‘mensen met aids’) Stichting Metgezel. Hij was hiervan voorzitter tot 1991. Hij trok Thomas Kelling aan als compagnon vanwege de daarbij behorende werkbelasting. Van 1998 tot 2012 huisarts-opleider bij de Vrije Universiteit Amsterdam. Sinds 2005 docent wetenschapsfilosofie en neurofilosofie in module Complementaire zienswijzen in de Zorg voor 2^e-jaars studenten geneeskunde UMC Utrecht tot 2023.

Hij schreef (op verzoek) AIDS, uitgekomen bij Vrij Geestesleven. Daarna: Hoe de stof de Geest kreeg, een mengsel van evolutie- en neurowetenschap kritiek, dat genomineerd werd voor de ‘Eureka boekenprijs’ en nu in het Engels wordt vertaald. Hierna: Mijn brein denkt niet. Ik wel., dat in het Engels werd vertaald en nu ook in het Frans. Vervolgens, voor middelbare scholieren: Gebruik je hersens. Waarna hij bij de Bolk Companions een studie uitbracht voor studenten geneeskunde: Bewustzijn, hersenen en vrije wil verscheen, ook in het Engels. Arie geeft vaak lezingen en is een enthousiast tuinier.

Elke onderwijsaanpak waarin men kinderen en adolescenten probeert te vormen in de richting van vooraf bepaalde resultaten, gaat eigenlijk te ver! Telkens wanneer we kinderen gebruiken als grondstof voor maatschappelijke of economische doelen, schenden we hun intrinsieke waardigheid – een fout die in bijna alle onderwijssystemen wereldwijd wordt gemaakt. Ware pedagogiek begint bij het zien van kind zelf – diepgaand, individueel en volledig. Toekomstbestendig onderwijs vereist meer dan nieuwe methoden – het vereist een nieuwe manier van beschouwen. Aan de hand van praktijkvoorbeelden worden de belangrijkste principes voor een universele pedagogiek gepresenteerd, die recht doet aan het vierledige wezen van het kind – een oproep om onderwijs in de kern opnieuw vorm te geven.

Voor de antroposofische geneeskunde is het van groot belang om de patiënt en zijn ziekte te benaderen vanuit zijn totale constitutie en situatie. Dit omvat meer dan alleen zijn/haar lichamelijke/fysiologische factoren. Het betreft ook vitale, psychische, geestelijke factoren. De mate van gezondheid wordt door al deze factoren samen bepaald. Hoe kan ieder mens als uniek wezen daarin zo gezond mogelijk (leren) functioneren? Deze benadering vormt de kracht van het vierledige mensbeeld. Anderzijds brengt het drieledige mensbeeld o.a. de tegenstelling tot uitdrukking van de ‘zenuwmens’ tegenover de ‘bloedmens’. Voor gezondheid is het van belang dat ook hier het juiste evenwicht kan worden bereikt. Enerzijds kan dat door een gezonde ritmische leefstijl. Anderzijds door ons eigen ritmische midden, hart/circulatie en de longen gezond te ontwikkelen en eventueel te ondersteunen met natuurlijke geneesmiddelen, activiteiten en therapieën. Het ritmische ‘middengebied’ van hart en longen blijkt bij uitstek geschikt te zijn om evenwicht in de mens te handhaven. Een en ander zal aan de hand van enkele actuele ziektebeelden worden besproken.

Valentin Wember (1957) studeerde muziek, literatuurwetenschappen, filosofie en pedagogiek in Hamburg, Berlijn en Stuttgart. Hij promoveerde in 1984 aan de Universiteit van Hamburg. Hij werkte als Waldorf-leraar in Stuttgart en Tübingen. Sinds 2003 is hij actief in de lerarenopleiding en organisatieontwikkeling in Europa, de VS, Azië, Afrika en Australië. Hij heeft uitgebreid gepubliceerd over de pedagogiek van Rudolf Steiner en over de diepere achtergronden van actuele gebeurtenissen. Zijn boek Dreigliederung […] uit 2025 is ook verkrijgbaar in het Engels (Independence and Cooperation: The Threefold Social Organism) en tevens als e-book.

Congresboekje Herfstsymposium 2023

Van voor de geboorte tot na de dood – met lezingen van Xandor Koesen-York, Kapinga Mwamba, Jacques Meulman, Jeannette van der Schuit, Toke Bezuijen, Jaap van de Weg en Jelle van der Schuit

Het wereldbeeld van het Transhumanisme getuigt van een eenzijdig materialistische wereldbeschouwing en draagt antroposofisch gesproken een ahrimanische signatuur. De mens wordt als een machine gezien, of als een verzameling biologische algoritmes. Op die leest geschoeid ligt de veronderstelde mogelijkheid van versmelting van de mens met een digitale infrastructuur voor de hand. Fysieke onsterfelijkheid en het evt. ‘uploaden’ van de eigen identiteit in een computersysteem zijn dan gangbare voorstellingen. Om deze misvattingen te kunnen ontzenuwen is het van het allergrootste belang om tot concrete ervaringen te komen van ons eigen Ik-wezen en de geestelijke gesteldheid van het denken.

Wie of wat is een mens? In ieder geval zeer veelzijdig! En altijd in ontwikkeling. Hoe voed je die mens? Hoe kom je in de voeding tegemoet aan al die verschillende zijden? Van welke voeding word je nog meer mens? Of juist minder mens?

Een groot deel van het werk in de huisartsenzorg bestaat uit ontmoetingen met patiënten, waarbij het gesprek centraal staat. Mijn ervaring is dat hierbij de intuïtie essentieel is om tot goede zorg te komen. Vernieuwing in de huisartsenzorg gaat samen met steeds meer digitalisering, waarbij ook kunstmatige intelligentie in opmars is. In de toekomstvisie van de populaire Yuval Harari zou de huisarts op korte termijn zelfs niet meer nodig zijn! Is dat wel een haalbare en wenselijke ontwikkeling?

Zorgtechnologie is hot! Artificiële intelligentie (AI), eHealth, beeldzorg, robotica, virtual reality, big data, et cetera hebben in de afgelopen jaren snel een belangrijke plek in de zorg gekregen. Voor veel zorgprofessionals en patiënten heeft het op veel terreinen een enorme vooruitgang betekend. Tegelijkertijd zijn er ook verschillende nadelen vastgesteld (bv. gevaar voor de privacy, mogelijk door een gemis aan non-verbale communicatie wat tot miscommunicatie kan leiden). In deze lezing ga ik in op de (mogelijke) voordelen en nadelen van de technologische ontwikkelingen voor de ontwikkeling van de mens¸ vanuit een antroposofisch geesteswetenschappelijk perspectief.

Gentechnologie en stamceltechnieken staan in de belangstelling van medici, maar ook van transhumanistische ‘mensverbeteraars’. Voor steeds meer aandoeningen zoekt men naar gentherapieën. Maar ook voor vaccins zijn bij Covid-19 twee nieuwe genetische technieken versneld op de markt gebracht. Intussen worden ook stamcellen voor steeds meer doeleinden gebruikt; de vraag rijst zelfs of er embryo’s mee ‘gemaakt’ kunnen worden. En na de vele soorten dieren die inmiddels gekloond zijn, ligt ook de vraag op tafel: worden er al mensen gekloond: ja of nee? Een kort overzicht van al deze ontwikkelingen zal worden gegeven.

Twee polaire krachten zijn in de loop van de geschiedenis van de techniek als zelfstandige drijfveren zichtbaar geworden. Aan de ene kant betreft dat het denken in concepten en modellen en aan de andere kant het streven naar een machinale mens: de cyborg, de androïde, de humanoïde robot. Het zijn twee aspecten van het menszijn en van het kennisproces. We onderscheiden ‘uiterlijk’ en ‘innerlijk’ en bij het kennisproces waarnemen en denken. De robot is helemaal een uiterlijke constructie en het verklaren van de wereld in modellen berust op waarnemingsvrij denken. Zo zijn vanuit gehelen geledingen ontstaan die tot eenzijdige polen zijn uitgegroeid en waarbij de verbinding van de polen, en daarmee het midden, eigenlijk ontbreekt. De geest heeft het denken verlaten en de ziel het lichaam. Beide zijn een afspiegeling van de werkelijkheid. Het denken is een voorstellingsbeeld geworden en het bezielde lichaam een levenloos spiegelbeeld. Vanaf de 15^e eeuw en dan vooral na 1750 vond er een gestage emancipatie plaats die leidt naar de individuele, ethische, ik-ben mens. Het gevaar dreigt dat deze drie aspecten – individualiteit, moraliteit en ik-besef verloren gaan. Zo balanceert de mens op een wankel koord boven de afgrond tussen verleden en toekomst. Kan hij het verleden overwinnen en op humane wijze de toekomst vorm geven?

Met het kwaad in de wereld hebben we dagelijks te doen. Zowel in onszelf als in onze medemensen, maar ook op het grote wereldtoneel. In gezondheid en ziekte, liefde en haat, vrede en oorlog worden we hiermee geconfronteerd. Om deze confrontatie met het kwaad aan te kunnen, moeten we naar de hoogste godheid luisteren voor het kunnen vinden van een evenwicht in onszelf. In alle bescheidenheid zal ik een poging ondernemen om ten aanzien van dit immense vraagstuk enkele bakens uit te zetten, die ons oriëntatie kunnen bieden.

Petra Essink studeerde Voeding in Wageningen, en daarna volgde de opleiding natuurvoedingskunde aan de Kraaybeekerhof Academie. Daar leerde ze de biodynamische landbouw en de antroposofische voedingsleer kennen. Sinds die tijd weet ze dat voeding veel meer is dan een verzameling stofjes. En dat er zoiets bestaat als levenskracht in voeding. Hierover schreef ze samen met Paul Doesburg een boek met de naam Barstensvol leven (2016). Ze geeft nu zelf les aan de Kraaybeekerhof Academie in het vak Voeding Leeft en verzorgt cursussen, waarin vitaliteit van voeding centraal staat. Petra werkt aan een boek over de zeven granen met de titel Graankracht.

Diederick Sprangers heeft biochemie gestudeerd (MSc) en is zelfstandig adviseur bij de Stichting Genethica inzake duurzame technologie met een focus op gentechnologie. Hij is tevens wetenschappelijk coördinator van een Europese vereniging van onafhankelijke wetenschappers die de invloed van moderne technologieën op gezondheid, milieu en biodiversiteit onderzoekt.

Jan van Gils was docent in het voortgezet onderwijs. Zijn werkzaamheid in het Rudolf Steiner College in Rotterdam had hierin een centrale plaats. Hij doceerde wiskunde, handvaardigheid, natuurkunde en filosofie en was gedurende 7 jaren directeur. De ontwikkeling van de Goetheanistische fenomenologie is de leidraad in zijn leven. Hij organiseerde conferenties over fenomenologie, de toekomst van de vrijheid, driegeleding en filosofie. Momenteel begeleidt hij docenten in de scholing naar een fenomenologische natuurwetenschap.

Vanaf het begin van de 15^e eeuw tekent zich een ontwikkeling af die wordt gekenmerkt door toenemende bewustzijnskrachten en een proces van toenemende mondigheid en zelfstandigheid. Deze ontwikkeling bracht een ongekende opkomst met zich mee van de natuurwetenschap en de techniek, die in onze tijd zich nog verder lijkt te versnellen. Deze ontwikkeling kent ook vele schaduwzijden. Om hiertegen opgewassen te zijn is het voor de mens aan de tijd om te investeren in zijn geestelijke ontwikkeling en wel door tot de ervaring te komen van de morele, geestelijke kern van zijn eigen wezen. Dan kan de bewustzijnsziel opbloeien en dan wordt de weg vrijgemaakt naar het geestzelf, waarbij egoïstische motieven worden omgevormd tot morele, liefdevolle kwaliteiten.

Een goed werkend immuunsysteem is van het grootste belang voor de gezondheid en hangt samen met de grotendeels onbewust werkende Ik-organisatie van de mens. In de huidige tijd is sprake van een spanningsveld tussen het individu en de vaak dwingende impulsen vanuit de samenleving. De gezondheid is echter gebaat bij eigen regie in het teken van het ethisch individualisme in de zin van Rudolf Steiner.

De zevensprong is als oude dans een prachtig zinnebeeld van de grote en kleine bewegingen in de levensloop van elke mens. Als je die weg, die gemarkeerd wordt met universele wetmatigheden, liefdevol en aandachtig kunt volgen, kom je op het unieke spoor van de individualiteit.

In onze tijd is de algemene mening dat er niets is voor de geboorte of na de dood. Dus kun je rustig euthanasie doen of een abortus. Maar wat doen we eigenlijk met deze ingrepen? En hoe gaan wij als antroposofische beweging meer staan voor de geestelijke realiteiten die hiermee zijn gemoeid?

De eerste dag van de laatste cyclus? Een vraag die ouders doet grijpen naar hun agenda of telefoon met handige app die ze precies kan vertellen wanneer ze zwanger geworden zijn. Of toch niet? Als ik dezelfde ouders vervolgens vraag wanneer ze vol verwachting zijn geraakt van dit kind word de blik wat dromerig, meer naar binnen en af en toe liefdevol naar elkaar gericht, stilte. En dan de mooiste antwoorden, antwoorden recht uit het hart die veelal niets met tijd en cyclus te maken hebben. Een klein stukje van de sluier rond dit kind wordt opgelicht. En dan, hoe kunnen we dit tere proces begeleiden? Hoe houden we het heel in een tijd waarin de zorg voor nieuwgeborenen zo onder druk staat?

Hoe gaat sterven eigenlijk? Wat zien we aan het natuurlijke proces? Kunnen we het stervensproces op een waardige wijze begeleiden? Heilzame planten, uitwendig toegepast, leveren daaraan een belangrijke bijdrage in ontspanning, pijnverlichting en innerlijke rust.

Wat maakt het Ik mee in de geestelijke wereld die voorafgaat aan de geboorte en hoe vervolgt de menselijke individualiteit zijn weg na de dood? Er zal worden ingegaan op deze belangrijke processen in het leven tussen dood en nieuwe geboorte, een hemelse reis waarbij de mens na een terugblik op het voorgaande leven vanuit objectieve morele kwaliteiten opstijgt naar grote geestelijke hoogten en dan het hoogste punt bereikt in het ‘wereld-middernachtelijk-uur’, om vervolgens met nieuwe motieven weer terug te keren naar de aarde. Op deze grandioze heen- en terugreis worden zeven planeetsferen gepasseerd, waar karakteristieke engelwezens hun diensten bewijzen ten aanzien van onze innerlijke constitutie en toekomstige lichamelijkheid.

Jacques Meulman volgde na 24 jaar onderwijservaring de opleiding voor biografisch consulent, vervolgens die van klinische – en gezondheidspsychologie aan de Universiteit van Leiden, waarna een postacademische opleiding voor antroposofische psychodiagnostiek en gespreks- en psychotherapie werd afgerond. In de periode 2014 – 2019 was hij betrokken bij de organisatie van twaalf symposia over Gezondmakend Onderwijs, waarbij veel aandacht werd geschonken aan de levensloop, zowel ten aanzien van docenten als leerlingen. Tegenwoordig wordt twee tot drie dagen per week een eigen praktijk gevoerd en treedt hij op als spreker en organisator van na- en bijscholingen voor lerarencolleges en beroepsopleidingen.

Toke Bezuijen is een ervaren verpleegkundige in de antroposofische zorg, zowel in de ouder- en kindzorg (gedurende 18 jaar) als in de eigen praktijk Sherpa en in antroposofische gezondheidscentra (gedurende 23 jaar) voor volwassenen en kinderen. Zij bood ook zorg in haar huis in de vorm van hersteldagen. Zij ontwikkelt en produceert wikkels en kompresdoeken voor uitwendige toepassingen bij De Hollandse Wikkel. Toke schreef als auteur bijdragen aan de Groeiwijzers en twee boeken over oncologische en palliatieve zorg vanuit de antroposofische zorg (Duits en Nederlands). Onlangs is het nieuwe boek ‘Liefdevolle natuurlijke zorg rondom het sterven’ aan een tweede druk begonnen.

Kapinga Mwamba, Verloskundige “Vroedvrouw” sinds 2013. Zelfstandig werkzaam in omgeving Culemborg. Docent aan de opleiding natuurlijke kraamzorg, bestuurder stichting Natuurlijke Geboortezorg. Geeft begeleiding rondom kinderwens, zwangerschap, geboorte, kraamzorg en het eerste jaar ouderschap geïnspireerd vanuit de antroposofie.

Congresboekje Herfstsymposium 2021

Antroposofische geneeskunde – met lezingen van Ed Taylort, Christina van Tellingen, Michaela Glöckler en Xandor Koesen-York

Antroposana is een gezondheidsvereniging voor mensen die kiezen voor antroposofische gezondheidszorg. Het accent ligt niet op ziekte maar op de gezondheid van mensen. Vanuit onze organisatie behartigen wij de belangen van onze leden. Zodat antroposofische zorg voor iedereen bereikbaar is en blijft.

Voor leden van Antroposana geldt een speciale vaste prijs van € 20 voor online deelname aan het Herfstsymposium.

Congresboekje Herfstsymposium 2020

De Coronacrisis – met lezingen van Christina van Tellingen, Erwin Kompanje, Michaéla Schippers, Gert Siebes, Marco Ephraïm en Jelle van der Schuit

Michaela Glöckler (1946) was werkzaam als arts en kinderarts. Na de Waldorfschool (vrijeschool) in Stuttgart studeerde ze geschiedenis en geneeskunde. Ze stond jarenlang (1988-2016) aan het hoofd van de Medische Sectie van het Goetheanum in Dornach (Zwitserland). Ze gaf talrijke lezingen over de hele wereld. Vele artikelen en boeken heeft zij op haar naam staan, onder meer over kinderziekten, relaties en over opvoeding en gezondheid.

Ed Taylor (1951) werkte drie jaar in de biologisch dynamische tuinbouw, was twintig jaar leraar op de bovenbouw van de Rudolf Steinerschool in Haarlem (Nederlands, tuinbouw, mandenvlechten) en schoolleider en werd vervolgens gevraagd bij de Begeleidingsdienst voor Vrijescholen. Zo was hij tien jaar actief als schoolbegeleider op diverse onder- en bovenbouwen. De laatste elf jaar van zijn arbeidzame leven volgde hij Derk Klein Bramel op als directeur – bestuurder van Urtica de Vijfsprong. Na zijn pensionering is hij als lid van Raden van Toezicht betrokken bij diverse vrijescholen in Nederland. In al die jaren schreef hij diverse boekjes, waaronder de biografieën van Ita Wegman, Elizabeth Vreede en Rudolf Steiner. Ed Taylor is getrouwd en heeft vijf kinderen.

Daniël van der Hoeven (1985) is een pianist van uitzonderlijke klasse. Zijn toon boeit van meet af aan. ‘– Prachtig, de transparantie van zijn architectuur, zijn toon en de intimiteit die hij ons van tijd tot tijd doet geworden. Alsof je met de componist alleen bent en er verder niemand bij mag zijn.’ (Pianist, over de CD ‘Bach en Co.’). Na het winnen van het YPF Nationaal Pianoconcours in 2010 won hij vervolgens het Internationaal Bachconcours 2013 in Würzburg (D) en verscheidene prijzen bij concoursen in Duitsland, Frankrijk, Italië, Malta en de VS. Van der Hoeven staat bekend als veelzijdig pianist, actief als solist, kamermusicus en coach. Zo speelde hij Bach-recitals in landen als Duitsland, Italië, Frankrijk en Thailand, soleerde onder meer met het ASKO/Schönberg ensemble en JeugdOrkest Nederland en nam de veeleisende pianopartij van Petrouchka (Stravinsky) bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest voor zijn rekening. Zijn nieuwste project omvat tot dusver onbekende bewerkingen van zeer bekend repertoire: de solowerken voor viool en cello van J.S. Bach. Daniël van der Hoeven studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag bij Ellen Corver en Naum Grubert en behaalde zijn Master-diploma in 2010 met onderscheiding. Sinds 2012 is hij verbonden als pianocoach aan datzelfde instituut. Hij nam twee solo-CD’s op.

Michaéla Schippers is hoogleraar Behaviour and Performance Management aan de Rotterdam School of Management (RSM) en ook aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Zij is gepromoveerd aan de Faculteit Psychologie van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Prof. Schippers richt zich in haar onderzoek onder meer op doelstellingen, teambezinning, teamprestaties, academische prestaties, maar ook op ‘ikigai’ (een Japans begrip voor zingeving) en levensdoelen. Ze introduceerde de term ‘life crafting’, d.w.z. het creatief vormgeven aan het leven als een manier om prestatie en geluk te optimaliseren. Andere onderzoektshema’s die in haar belangstelling staan, betreffen onder meer diversiteit, nieuwe werkvormen en sociale exclusie/inclusie.

Haar werk werd in veel academische bladen gepubliceerd. Michaéla Schippers was gastdocent aan de Harvard Business School. Zij is ook een actief lid van de Erasmus Education Research database. Dr. Schippers is wetenschappelijk directeur van het Erasmus Centre of Study and Career Success. Bovendien werd haar in 2019 ten behoeve van onderwijsinnovatie een Comenius Senior Fellow-beurs toegekend.

Dr. Erwin J.O. Kompanje is klinisch ethicus en universitair hoofddocent, verbonden aan de intensive care volwassenen én de afdeling ethiek en filosofie van de geneeskunde van het Erasmus MC in Rotterdam. Hij adviseert artsen en verpleegkundigen bij dagelijkse ethische en gezondheidsrechtelijke vragen en problemen. Hij is actief betrokken bij wetenschappelijk onderzoek omtrent deze thema’s. Erwin is een bevlogen docent die de toehoorders met zijn grote praktische ervaring, met oog voor de actualiteit, weet te boeien.

Daarnaast spreekt Erwin Kompanje bevlogen over zijn vak, de klinische ethiek, met boeiende onderwerpen, zoals:

Ben je wel echt dood als je hersendood bent?
Wat ervaar je als je in coma bent?
Waarom zijn er zo weinig orgaandonoren, en is dat echt zo erg?
Waarom sommige dokters niet geïnteresseerd zijn of u wel of niet beter wordt
Zijn de effecten van het gevoerde corona-beleid op sommige aspecten inhumaan te noemen?

Lezingen om nog lang over na te blijven denken! Website: www.kompanje.org.

Congresboekje Herfstcongres 2019

Allergie & Hooggevoeligheid – met lezingen van Erik Baars, Zoltán Schermann, Joost Laceulle en Annejet Rümke

GENESIS – een voorstelling in het Hebreeuws met Euritmie – Spraak – Muziek
door een projectgroep van euritmisten uit Den Haag

„Die Hebräische Sprache, oder besser gesagt die Sprache der ersten Partien der Bibel, war eine Art von Mittel, aus der Seele herauszurufen bildhafte Vorstellungen, welche nahe heranrückten an die Gesichte, die der Seher erhält, wenn er fähig wird, leibfrei zu schauen in die übersinnlichen Partien des Daseins.“
Rudolf Steiner (citaat uit: “Die Geheimnisse der Biblischen Schöpfungsgeschichte“ – GA 122)

„De oude Hebreeuwse taal of beter gezegd de taal van de eerste delen van de Bijbel, was een soort middel, om vanuit de ziel beelden op te roepen, die sterk overeenkwamen met de visioenen, die voor de helderziende verschijnen, wanneer hij het vermogen heeft ontwikkeld om lichaamsvrij te schouwen in de bovenzinnelijke delen van het bestaan.”

Het Scheppingsverhaal zoals dit in het Oude Testament beschreven wordt, markeert het moment waar de zon uit de aarde treedt.
“God sprak: ‘Er zij licht’ en er was licht.” (uit: Genesis 1).
In het Hebreeuws klinkt dit laatste zo: ‘Jechi or – wajechi or’.
Er ontstaat licht en duisternis, dag en nacht, ochtend en avond.

Door in de Hebreeuwse taal te euritmiseren wordt een poging gedaan om opnieuw toegang te krijgen tot de levensprocessen die achter deze scheppingsbeelden liggen. Er wordt onderzocht, hoe de weg verloopt vanaf dit begin naar het uiteindelijke doel van de schepping: het ontstaan van de mens. Het Hebreeuwse woord ‘Adam’ betekent ‘Mens’; ‘Adama’ betekent ‘Aarde’; ‘Dam’ betekent ‘Bloed’.

Euritmie: Marina Akkerman, Elisabeth Appenrodt, Ruta Bagdonavičiūte, Ljerka Legač, Daniela Oele en Zacharia Wolf.

Recitatie (Hebreeuw/Nederlands): Inga-Maria York-Koesen, Xandor Koesen-York en Zacharia Wolf.

Muziek: Fenneken Francken e.a. waarbij gebruik wordt gemaakt van zowel klassieke instrumenten, als ook instrumenten uit steen, hout en metaal, die de verschillende kwaliteiten van de aarde laten klinken.

Fenneken Francken

Elisabeth Appenrodt

Marina Akkerman

Marian de Rijk is biografisch coach en zelf hoogsensitief. Na meer dan 20 jaar werkervaring in de kunstzinnige vorming volgde zij een opleiding aan het Instituut voor Biografiek en richtte in 2004 een zelfstandige coachpraktijk op: Kansrijk Coaching. Zij geeft lezingen, coacht hoogsensitieve volwassenen in individuele maatwerktrajecten en is gecertificeerd trainer voor de IKgrens-bewustzijnstraining. Zij is initiatiefneemster van het Biografiekcafé dat 4x per jaar wordt georganiseerd door de Beroepsvereniging voor Biografiewerk.

Adriaan Vervloet is antroposofisch fysiotherapeut. Al vele jaren verzorgt hij oefen- en meditatiegroepen en werkgroepen in Breda en regio Tilburg. In deze groepen wordt passend “voedsel” aangeboden, met name ook aan deze groep van ontheemde en evt. te open zielen.

Marco Ephraïm studeerde geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam en is ruim 30 jaar werkzaam als antroposofisch huisarts op het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Hij geeft op zijn vakgebied geregeld voordrachten en cursussen in binnen- en buitenland. De benadering van positieve gezondheid die door Machteld Huber is geïnitieerd ervaart hij als een waardevolle en effectieve aanvulling voor de geneeskunde van deze tijd. Hij acht het van groot belang om de autonomie van de patiënt aan te spreken en te stimuleren, omdat dit gezondheidsbevorderende krachten teweegbrengt. Dat geldt ook voor humor en relativeren: er wordt vaak gelachen in zijn spreekkamer.

Anne Crivits werkt momenteel als biografisch coach en ouderschapsconsulent. Met haar partner Zoltán Schermann heeft ze een intensief samenwerkingsverband. Zo ontwikkelden ze een boetseertherapie voor mensen die kampen met de gevolgen van jeugdtrauma’s. Ook het dynamisch dierenriem- en planeettekenen – volgens Wolfgang Wegener – wordt vaak ingezet in het individuele werk. Daarnaast gebruikt Anne deze manier van tekenen in cursussen en workshops rond diverse onderwerpen.
Als verantwoordelijke hiervoor in de Lage Landen leidt ze mensen op die het dynamische dierenriemtekenen in hun praktijk of in groepsverband willen inzetten. Zie verder: www.praktijkcorylus.nl.

Hilda Boersma werkt als euritmietherapeut in Therapeuticum Utrecht en ook in het Kindertherapeuticum in Zeist.

Marieke Krans studeerde geneeskunde aan de VU in Amsterdam en specialiseerde zich tot revalidatiearts en antroposofisch arts. Zij werkt als waarnemend verpleeghuisarts in het Leendert Meeshuis te Bilthoven en is ook actief in de cardiologie en de gehandicaptenzorg. Vanaf 2000 is zij als somatisch en psychiatrisch arts werkzaam bij de Lievegoed GGZ in Bilthoven. Vanaf 2002 treedt zij ook op als begeleider van systeemopstellingen.

Hans Lemmens was mimespeler en heilpedagoog voordat hij als psychologisch medewerker binnen een antroposofische GGZ-instelling ging werken. Daar specialiseerde hij zich op het gebied van autisme en hooggevoeligheid, onderwerpen waarover hij ook boeken publiceerde (o.a. Het elastiek tussen lichaam en ziel). Inmiddels is hij met pensioen, maar zijn praktijk voor coaching en therapie bij autisme en hooggevoeligheid loopt nog. Onlangs schreef hij een brochure over Hoogsensitiviteit voor de serie Gezichtspunten.

René Slot is huisarts geweest in Deventer (1989-2001) en werkt fulltime als antroposofisch, integraal consultatief arts in Deventer, Arnhem en Zwolle. Hij is oprichter van het Paracelsus Medisch Centrum (www.paracelsusmc.nl) en heeft een bijzondere interesse voor het thema van de wilsontwikkeling. Hij heeft zich hier al meer dan 10 jaar intensief mee beziggehouden en dat mondt dit jaar uit in zijn boek: De Wil is een Pijl. Hierin is ook de door hem ontwikkelde strategie, de Wilsspiraal®, beschreven, die handvatten geeft om te ontdekken, wat je werkelijk wilt en hoe je dat kunt realiseren, in een balans tussen denken, voelen en willen.

AnnaMaria van Keulen (muziektherapeut). Motto: Muziek is mijn taal, muziek is mijn leven. Sinds 2020 werk ik als muziektherapeut bij Gezondheidscentrum Widar. Door mijn jarenlange muziektherapeutische werk in Camphill Christophorus leerde ik de kracht van muziek goed kennen en waarderen. Ook zonder woorden kunnen muzikale oefeningen helpen bij het werken aan soms ‘zware’ ontwikkelingsthema’s. Deze ervaring kan ik goed gebruiken bij mijn werk als muziektherapeut op Widar. Mijn passie is mensen te helpen om een nieuwe stap te zetten in hun ontwikkeling, waarbij muziek het middel is en het gesprek helpt om bewust te worden van wat muziek al heeft bewerkstelligd. In mijn eigen leven neemt het bezig zijn met muziek een belangrijke plaats in. Zingen en spelen, alleen en met anderen, muzikale oefeningen schrijven voor de therapie en muziekles geven brengt mijzelf ook veel plezier en ontspanning. Ik ervaar dagelijks de helende werking van muziek! Opgeleid aan de Wervel in Zeist, aan Hogeschool Leiden en opgeleid tot practicer RGM maakt dat ik veel mogelijkheden heb om te gebruiken bij de muziektherapie. Mijn jaren op het conservatorium in Utrecht geven nog steeds een vanzelfsprekend fundament voor mijn werk nu.

Wieger Veerman is euritmie vakleerkracht, docent en therapeut. Hij studeerde aan de Academie voor Euritmie in Den Haag van 1993 tot 1998. Hij volgde eerst de kunstzinnige en pedagogische opleiding en daarna, in de periode 2006-2008, de therapeutische opleiding. Vanaf 1998 werkt hij als euritmie vakleerkracht aan vrijescholen. Vanaf 2008 heeft hij een praktijk voor euritmietherapie in Warnsveld. Tevens verzorgt hij cursussen voor euritmieliefhebbers en nascholingscursussen voor collega-therapeuten en antroposofische artsen.

Annejet Rümke (1955) is ruim 35 jaar antroposofisch arts en docent psychiatrie in verschillende opleidingen in o.a. Nederland, Engeland, Duitsland, Rusland en Brazilië. Zij studeerde geneeskunde in Amsterdam en werkte na de huisartsenopleiding zowel in de kinder- als volwassenenpsychiatrie. Zij volgde o.a. opleidingen voor relatie- en gezinstherapie, “voice dialogue” en “biographical storytelling”. In 1994 begon zij een consultatieve praktijk, waarin ontwikkeling en persoonlijke ontmoeting centraal staan. In 2013 startte ze het Centrum voor Hooggevoeligheid Zefir in Egmond aan den Hoef, waar zowel kinderen als volwassenen komen. In haar antroposofische praktijk besteedt zij verder bijzondere aandacht aan: biografische coaching, omgaan met hooggevoeligheid, vermoeidheidsklachten en het voorkomen en genezen van burn-out, voeding en versterken van de vitaliteit, psychotherapie en zingeving.
Van haar hand verschenen de volgende boeken:
Verkenningen in de psychiatrie, een holistische benadering (2004)
Als een feniks uit de as, herstellen en voorkomen van burnout (2008)
Van beide komt nog dit jaar een aangepaste herdruk uit.

Joost Laceulle (1950) groeide op in Den Haag en volgde Montessori- en vrijeschoolonderwijs. Daarna studeerde hij geneeskunde in Amsterdam. Van 1980 – 2016 was hij als antroposofisch huisarts werkzaam in Haarlem. Sindsdien werkt hij als consultatief arts en als opleider. Joost heeft een grote liefde voor de klassieke muziek en is in die richting als amateur pianist ook zeer actief.

Zoltán Schermann (1960) studeerde geneeskunde in Amsterdam en specialiseerde zich tot huisarts in Gent. In Dornach volgde hij de opleiding antroposofische geneeskunde. Na opleidingen Traditional Chinese Medicine (TCM) en acupunctuur kwam de hartauscultatie volgens dr. Kaspar Appenzeller op zijn pad. Schermann werkt, na twintig jaar huisartsenpraktijk, sinds 2011 alleen nog als consultatief antroposofisch arts. De hartauscultatie volgens dr. Kaspar Appenzeller staat centraal als diagnosemethode. Deze geheel op het werk van Rudolf Steiner gebaseerde methode kan een diepgaand beeld van de individuele constitutie geven. Zoltán Schermann hoort bij de kerngroep rond het werk van Appenzeller en draagt de methode uit door middel van cursussen en lezingen in binnen- en buitenland. Zie verder: www.praktijkcorylus.nl.

Arts-epidemioloog Dr. Erik Baars werkte meer dan vijftien jaar in de antroposofische gezondheidszorg en is senior onderzoeker Gezondheidszorg van het Louis Bolk Instituut. Sinds 2007 is hij als lector Antroposofische Gezondheidszorg verbonden aan Hogeschool Leiden. Erik Baars heeft meer dan 200 publicaties op zijn naam staan. Belangrijkste thema’s: antroposofische gezondheidszorg, gezondheid door zelfregulatie, trauma en dissociatie, het holisme-reductionisme vraagstuk, zorgboerderijen en holistische methodologie.

Congresboekje Herfstcongres 2018

Diabetes en het metabool syndroom – met lezingen van Matthias Girke, Madeleen Winkler, Veronique van Zeeland en Gert Siebes

Over het Nederlands Jeugd Strijkorkest

Hét strijkorkest voor talentvolle strijkers tussen de 12 en 21 jaar. Vergevorderde leerlingen van jongtalentklassen of vooropleidingen van de conservatoria, leerlingen van privédocenten en muziekscholen. We leiden jonge professionals in de dop op en geven concerten op topniveau. De energie, het enthousiasme en het hoge muzikale en technische niveau van dit jonge orkest overtuigen iedereen.
_{Tekst ontleend aan de website van het orkest: www.njso.nl}

Congresboekje Herfstcongres 2017

Depressie: de duistere afgrond van de eigen ziel – met lezingen van Jaap van der Weg, Christina van Tellingen en Thea Giesen

Josée Niekus (1961) studeerde aan de Academie de Wervel en Hogeschool leiden (2007/2008) en werkte als kunstzinnig therapeut en beeldend coach eerst bij Lievegoed (Arta-verslavingszorg) te Zeist. Al vrij snel begon zij met haar eigen praktijk in het Therapeuticum Utrecht en Therapeuticum Artemis te Amersfoort. Haar interesse in de kunstzinnige therapie vindt zijn oorsprong in het heilzame effect van kunst op de mens. Zij heeft tien jaar in Buenos Aires (Argentinië) gewoond en gewerkt en kwam daar in aanraking met een project, waarbij kunst bij ex-drugsgebruikers werd ingezet. Kunst bleek een waardevol hulpmiddel voor re-integratie in de maatschappij!

Cees Tjeerdema is fysiotherapeut. Hij werkte vanaf 1977 tot 2001 op de afdeling fysiotherapie van Antonius Ziekenhuis Sneek. Gedurende deze vijfentwintig jaar werkzaam ten behoeve van alle specialismen, zowel klinisch als poliklinisch. In deze periode in samenwerking met gynaecologen en urologen het bekkenbodemtherapie beleid ontwikkeld. Tevens gedurende meerdere jaren de fysiotherapie vertegenwoordigd in het multidisciplinaire pijnteam van het ziekenhuis. Sinds 2001 is hij werkzaam in zijn eigen praktijk. Hij heeft zich tevens bekwaamd in de meridiaan-kleurentherapie en is als docent verbonden aan de Christel Heidemann Akademie die in 1995 is opgericht.

Leonie van Gils studeerde fysiotherapie en deed de opleiding manuele therapie bij het SOMT in Amersfoort. Zij volgde verschillende aanvullende paramedische opleidingen, o.a. de meridiaan-kleurentherapie. In 2018 hoopt zij de opleiding Academie Antroposofische Gezondheidszorg af te kunnen ronden. Zij is werkzaam in haar eigen praktijk in Wageningen (Havenpraktijk de Dijk) en parttime in Therapeuticum Mercuur in Eindhoven.

Marijke de Vries studeerde aan de Kunstacademie en aan de Academie de Wervel. Na jaren in de psychiatrie te hebben gewerkt, begeleidt zij tegenwoordig mensen met burn-out en hooggevoeligheidsklachten in haar eigen praktijk voor kunstzinnige therapie.

Andrea Wellenstein werkt als euritmietherapeut bij Therapeuticum Aquamarijn in Arnhem.

Kore Luske werkt als antroposofisch huisarts bij Therapeuticum Aquamarijn in Arnhem. Zij heeft in de companion Endocrinology het hoofdstuk over diabetes mellitus geschreven (zie www.bolkscompanions.com). Verder geeft ze geregeld les aan medisch studenten, artsen en therapeuten.

Esther Slobbe werkt als kunstzinnig therapeut bij therapeuticum Helianth in Rotterdam en op de Vrijeschool Mareland in Leiden. Ook werkt zij vanuit haar eigen praktijk als therapeut voor de Raphaelstichting in Haarlem.

Aukje Kaptein is huisarts sinds 2003. Zij werkte in therapeuticum Aurum in Zoetermeer en in therapeuticum Calendula in Gouda. Momenteel werkt zij als huisarts in Spijkenisse. Zij is docent aan de opleiding Natuur in Begeleiding en de opleiding tot Natuurvoedingskundige aan de Kraaybeekerhof Academie.

Mariëtte van de Meulengraaf is al jarenlang werkzaam als bedrijfspsychologe in de gezondheidszorg. Ze heeft daarnaast een eigen praktijk als antroposofisch gespreks-psychotherapeute, waar mensen terecht kunnen voor zowel individuele psychotherapie als relatietherapie. Tevens is zij werkzaam bij Terreel (Academie voor Holistische Geneeswijzen) als docente psychologie en psychopathologie. Ook verzorgt zij bijscholingsdagen voor (natuurgeneeskundig) therapeuten vanuit psychotherapeutisch perspectief.

Monique Schuurman Hess volgde een opleiding als orthopedagoog (MO-A en B) en werkte elf jaar in een Medisch Kindertehuis in Goirle. Haar behoefte om dit werk te combineren met muziek kreeg vorm na de opleiding Kunstzinnige Therapie Muziek op Academie de Wervel (afgestudeerd: 2007) en de Hogeschool Leiden (afgestudeerd: 2009). Sinds 2007 is zij werkzaam als muziektherapeut in de eerstelijns-gezondheidszorg binnen Therapeuticum Mercuur in Eindhoven. Daarnaast heeft zij de afgelopen tien jaar muziekactiviteiten verzorgd in de psychiatrische zorg voor volwassenen binnen de GGZ-E in Eindhoven.

Ank de Graaf volgde de opleiding voor Kunstzinnige Therapie aan De Kleine Johannes in Antwerpen. Zij is als kunstzinnig therapeute werkzaam in Brugge en heeft daar een eigen praktijk en atelier (Magenta). Ze was jarenlang werkzaam als zorgleerkracht op de vrijeschool (gespecialiseerd in dyscalculie) en werkt momenteel ook met gedetineerden.

Lida Vegt heeft de opleiding voor kunstzinnig therapeut gevolgd aan de Leidse Hogeschool. Daarna volgde zij de opleiding voor schildertherapie bij de Stichting Emerald in Den Haag. Voorafgaande aan deze twee opleidingen is zij jarenlang werkzaam geweest als psychiatrisch verpleegkundige. Sinds vele jaren geeft zij, in de vorm van dagbesteding, kunstzinnige begeleiding aan mensen met zeer uiteenlopende achtergronden. Daarnaast geeft ze individuele schildertherapie vanuit haar eigen praktijk in Voorschoten.

Annemieke Zeilstra heeft in 1992 de opleiding diëtetiek afgerond en heeft op verschillende plekken in de eerstelijns gezondheidszorg en in de psychiatrie gewerkt. Sinds 2001 heeft zij haar eigen praktijk. Ze is bijzonder geïnteresseerd in voeding en gedrag. Er werden diverse scholingen op het gebied van coaching gevolgd, o.a. health counseling, cognitieve gedragstherapie voor diëtisten en mindfulness. Momenteel is zij in opleiding voor antroposofisch diëtist. Huidige werkkringen: de therapeutica in Amersfoort, Naarden-Bussum, Utrecht en het gezondheidscentrum Widar te Zeist.

pop_up template

Gert Siebes (1954) is antroposofisch fysiotherapeut en als zodanig 29 jaar werkzaam geweest in Therapeuticum de Es in Apeldoorn. Daarnaast verzorgt hij lezingen en cursussen, o.a. in spel en beweging bij de Drempel, centrum voor zingeving en sociale kunst. Als vrijwilliger is hij actief bij het Huis van Levenskunst, een dagopvang voor mensen met dementie.

Veronique van Zeeland (1959) is natuurvoedingskundige. Zij volgde haar opleiding aan de Kraaybeekerhof in Driebergen. In haar praktijk begeleidt zij mensen met diverse voedings- en gezondheidsvragen. Zij werkt mee aan de Hartschool van het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer: een multidisciplinaire cursus gericht op leefstijlverandering voor hartpatiënten en hun partners. Ook verzorgt zij daar regelmatig een cursus “Gezonde voeding voor diabetespatiënten”.

Madeleen Winkler (1952) studeerde geneeskunde in Amsterdam en specialiseerde zich daar tot huisarts. In die hoedanigheid werkt zij sinds 1983 in het Therapeuticum Calendula in Gouda. Zij bekleedt verschillende bestuursfuncties binnen de antroposofische geneeskunde: vanaf 1998 is zij voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA) en vanaf 2009 vicevoorzitter van de Internationale Vereinigung Anthroposophischer Ärztegesellschaften (IVAA). Zij publiceerde Gezichtspunten over vaccinaties en orgaandonatie. Ook ontwikkelde zij een cursus om te kunnen stoppen met kleine verslavingen (roken, snoepen, overgewicht): “Ik wil ervan af!”

Matthias Girke (1954) studeerde geneeskunde aan de FU in Berlijn en specialiseerde zich vervolgens tot internist. Hij was betrokken bij de oprichting van het ziekenhuis Havelhöhe in Berlijn en werkt daar vanaf 1995 op de afdeling interne geneeskunde. Hij vervult verschillende bestuursfuncties in de gezondheidszorg. Vanaf september 2016 is hij leider van de Medische Sectie van de Algemene Antroposofische Vereniging. Matthias Girke is auteur van verschillende boeken, o.a. een standaardwerk over interne geneeskunde: Innere Medizin (verschenen bij Salumed Verlag).

[cookie-control]

William Knight startte zijn koorcarrière in het koor van St. Paul’s Cathedral in Londen. Hij studeerde muziek aan de universiteit van York, terwijl hij in York Minster zong als Tenor Choral Scholar. Daarna werkte William een tijd in Londen als freelance-zanger, waar hij zong met beroemde ensembles als The Sixteen, het Geoffrey Mitchell Choir en het Gabrieli Consort. Hij volgde in deze tijd ook lessen bij Ian Partridge.

Begin 2014 verhuisde William naar Nederland. Hij werkt hier als solist gespecialiseerd in barok en oude muziek. Zo treedt hij regelmatig op als tenorsolist en evangelist in Bach’s passies. Hij is een kernlid van het Nederlands Kamerkoor en zingt vaak met Collegium Vocale Gent, Capilla Cayrasco en Cappella Amsterdam.

Daarnaast is William componist. Een aantal van zijn werken zijn al uitgevoerd in Nederland en Engeland, onder andere door het Nederlands Kamerkoor, de Utrechtse Studenten Cantorij, het Ronsard Trio, en Kamerkoor Next.

Daan Boertien is een Nederlandse pianist met een speciale interesse in lied. Hij geeft regelmatig concerten met verschillende zangers in binnen- en buitenland.
Op 10-jarige leeftijd werd Daan Boertien aangenomen bij de Young Musician’s Acadamy van het Conservatorium van Tilburg, bij wie hij les had van Jelena Bazova. Daarna studeerde hij bij David Kuyken aan het Conservatorium van Amsterdam, waar hij zowel zijn Bachelor- als Masterdiploma behaalde. Momenteel studeert Daan Liedgestaltung aan de Hochschule für Musik und Theater Hamburg, bij de Duitse liedspecialist Burkhard Kehring.

In 2010 was Daan Boertien prijswinnaar van het Prinses Christinaconcours en in 2011 ontving hij tijdens het Peter de Grote Festival in Groningen een Honorary Award for Outstanding Musicianship. In 2015 ontving hij de ‘Kunst aan de Dijk Prijs voor Jong Talent’. De jonge pianist gaf reeds concerten in België, Frankrijk, Duitsland, Portugal, Italië, Tunesië, Zwitserland en Canada. In Nederland trad hij onder meer op in het Concertgebouw, Tivoli-Vredenburg, Muziekgebouw aan ’t IJ en Muziekgebouw Eindhoven. Ook is hij regelmatig (live) te horen op NPO Radio 4. De afgelopen jaren werkte Daan samen met zangers als Maarten Koningsberger, Maria Riccarda Wesseling, Marc Pantus en André Morsch.

Samen met bariton Raoul Steffani staat Daan Boertien in de finale van Dutch Classical Talent 17|18. In het voorjaar van 2018 zullen zij samen liedrecitals geven in de meest vooraanstaande concertzalen van Nederland, zoals Tivoli-Vredenburg, Muziekgebouw Eindhoven en het Concertgebouw. De finale zal plaatsvinden in Tivoli-Vredenburg op 29 april 2018.

Daan volgde masterclasses voor piano solo bij onder andere Enrico Pace, Leslie Howard en Naum Grubert. Verder kreeg hij voor liedinterpretatie belangrijke impulsen van Roger Vignoles, Julius Drake, Graham Johnson, Wolfram Rieger, Thomas Hampson, Margreet Honig, Christianne Stotijn, Anne Sofie van Otter en Brigitte Fassbaender.

Ceciel van der Zee studeerde 4 jaar zang aan het conservatorium in Den Haag. Zij heeft zich toegelegd op het zingen met kinderen en jeugd en studeert koordirectie aan het conservatorium in Groningen. Sinds 2007 leidt zij de koren van koorschool Viva la Musica in Drenthe en vrouwenkoor Chacota. Ook zingt zij sinds 2006 bij het ensemble Sequens. Zij volgde ook een studie Frans en heeft 8 jaar gewerkt als lerares Frans op de Vrije School in Leiden. Zij heeft zelf Vrije School onderwijs gevolgd in Den Haag

U kunt donateur worden van het Herfstcongres. Door een bijdrage van minimaal € 25 per jaar wordt u “Vriend” van het Herfstcongres voor het lopende jaar.
Zo draagt u bij aan de mogelijkheid van het komend congres en toekomstige congressen. Het organiseren van grote congressen met belangwekkende antroposofische inhouden en sprekers, met inachtneming van vriendelijke tarieven (ook voor studenten) is in de huidige tijd geen gemakkelijke zaak! Zonder sponsors is dat eigenlijk niet goed mogelijk.

Leden van de Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland Antroposofische Zorg (V&VN AZ) krijgen € 10 korting die wordt bekostigd door de betreffende beroepsvereniging.

Leden van de Nederlandse Vereniging voor Kunstzinnige Therapie op antroposofische grondslag (NVKToag) krijgen € 10 korting die wordt bekostigd door de betreffende beroepsvereniging.

Petra Cost Budde is verpleegkundige.

Alice van Kuilenburg is fysiotherapeute.

Congresboekje Herfstcongres 2016

Het raadsel van auto-immuunziekten & de balans van opbouw- en afbraakprocessen – met lezingen van Xandor Koesen York, Guus van der Bie en Edmond Schoorel

Congresboekje Herfstcongres 2015

Salutogenese: op zoek naar de bronnen van gezondheid – met lezingen van Matthias Girke, Arie Bos en Marcel de Leuw

Congresboekje Herfstcongres 2014

Weerstand en crisis in de levensloop – met lezingen van Peter Selg, Annejet Rümke en Don van Zantwijk

Congresboekje Herfstcongres 2013

Angst op de drempel tussen macht en onmacht – met lezingen van Wilfried Minne, Jaap van de Weg en Frans Lutters

Congresboekje Herfstcongres 2012

Het gezonde hart tussen hemel en aarde – met lezingen van Jaap van der Wal, Christa van Tellingen en Jeanne Meijs

Congresboekje Herfstcongres 2011

Overbeweeglijke en apathische kinderen – met lezingen van Christie Amons, Edmond Schoorel en Peter Borm

Congresboekje Herfstcongres 2010

Slapen en Waken, Harmonie & Verstoring – met lezingen van Xandor Koesen York en Jaap van de Weg

Marijke de Mare is kunstzinnig therapeut. Als coach creatieve ontwikkeling is zij zeven jaar werkzaam geweest in de loopbaanbegeleiding. Zij bezit onderwijservaring met volwassenen, jongeren en kinderen (KICK) en heeft tien jaar gewerkt in de Kinder- Jeugdpsychiatrie. Momenteel is zij als docent binnen de opleiding kunstzinnige therapie (KT) verbonden aan de Hogeschool Leiden.

Anne Ponstein studeerde biochemie en kunstzinnige therapie beeldend. Ze is docente bij de opleiding Kunstzinnige Therapie en onderzoeker bij het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg (Hogeschool Leiden). Daarnaast is ze actief betrokken bij het opstellen en implementeren van zorgprogramma’s in de antroposofische zorgpraktijk.

Rita Süter studeerde aan Academie De Wervel en is als kunstzinnig therapeute sinds 1999 werkzaam in haar eigen praktijk. Tevens werkt zij met demente ouderen in een woon-zorginstelling in Amsterdam. Rita is ook medeoprichter van de Blauwe Steenopleidingen, waar zij cursussen & workshops geeft voor kunstzinnige, professionele en persoonlijke ontwikkeling.

Inga York-Koesen (1959) groeide drietalig op (Engels, Duits, Deens). Zij studeerde euritmie in Hannover en Neurenberg. Ook studeerde zij Duitse Letterkunde (Germanistiek) in Kiel. In 1998 behaalde zij het diploma Spreekkunst in Dornach. Sindsdien heeft zij talrijke cursussen en workshops gegeven op het gebied van spreekvaardigheid en ook in de kunst van het vertellen van sprookjes. Zij is ook actief als spreektherapeut en verzorgt soloprogramma’s in binnen- en buitenland. In 2019 trad zij op als verteller van het sprookje van Goethe.

Jelle van der Schuit studeerde wiskunde en filosofie aan de Universiteit Leiden. Hij was een aantal jaren werkzaam als wiskundeleraar op de Vrije School in Den Haag. Er volgde daarna een loopbaan in de automatiseringsbranche. Vanaf 1998 schoolde hij zich om tot muziektherapeut en vanaf 2001 is hij als zodanig werkzaam op het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Ook treedt hij regelmatig als spreker en organisator op ten aanzien van antroposofische onderwerpen.

Irene van der Laag is beeldend kunstenaar met een grote liefde voor het duister. Ze werkte 28 jaar als kunstzinnig therapeut.

Maaike Kroese en Lydia Beckx-Korbee zijn beiden ruim 10 jaar werkzaam als kunstzinnig therapeut in Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Zij behandelen daar ook kinderen, adolescenten en volwassenen met depressieve gevoelens.

Maaike Kroese studeerde aan Academie de Wervel en is al jarenlang als kunstzinnig therapeut werkzaam in Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Zij biedt daar ook jaarlijks vele kunstzinnige cursussen aan.

Tosca Derks is GZ psycholoog en antroposofisch psychotherapeut. Ze werkt voor GGZ centraal en heeft een eigen praktijk. Zij is bestuurslid van de Nederlandse Vereniging ter bevordering van Antroposofische Psychotherapie en heeft zich gespecialiseerd in biografisch werk.

Els van Beek (1955) studeerde psychologie in Leiden en GZ psychologie in Amsterdam en volgde van 1995-1997 de postacademische opleiding antroposofische diagnostiek, gespreks- en psychotherapie. Ruim 15 jaar werkte ze in de jeugdhulpverlening in Den Haag, waar ze o.a. dagbehandelingsprojecten ontwikkelde voor jongeren met psychosociale problemen en waar ze een aantal jaren leidinggevende was. Sinds 1997 werkt ze als GZ psycholoog in de Antroposofische Gezondheidszorg.

Ze werkte in een therapeutische gemeenschap in Friesland en in verschillende therapeutica, in Leiden, Rotterdam, Utrecht en sinds 2006 in Den Haag. Ze is actief betrokken bij de NVAGP, beroepsvereniging ter bevordering van antroposofische gespreks- en psychotherapie, zowel nationaal als internationaal en bij hun opleiding.

Josée Hendriksma is werkzaam als antroposofisch fysiotherapeut en manueel therapeut in een eigen praktijk in Den Haag en in Therapeuticum Sterre der Zee in Scheveningen. Daarnaast is zij als docent verbonden aan verschillende opleidingen.

Sandra Niekel werkt als antroposofisch fysiotherapeut in het Ita Wegmanhuis in Amsterdam en in een kleine praktijk te Amstelveen. Ze is als docent ritmische massage verbonden aan de opleiding tot antroposofisch fysiotherapeut.

Monika Warmbrunn deed haar opleiding voor muziektherapie aan Academie De Wervel. Zij werkt sinds 2005 als muziektherapeute met getraumatiseerde mensen in alle leeftijdscategorieën op verschillende werkplekken: GGZ Psychiatrie te Heerlen, een Duits kindertehuis en in eigen praktijk.

Jeannette van der Schuit (1956) studeerde geneeskunde aan de UVA in Amsterdam en vestigde zich als huisarts in het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer, waar zij bijna 30 jaar werkzaam is. Zij doet als opleider mee aan de huisartsenopleiding in Leiden. Zij heeft bijzondere belangstelling voor de fenomenologie van planten en mineralen en is verbonden met de Werkgroep Plantago die cursussen organiseert voor antroposofische artsen en apothekers.

Huib de Ruiter is antroposofisch huisarts en werkt vanaf 1985 op het therapeuticum De Lemniscaat in Leiden. Hij maakt al vele jaren deel uit van de werkgroep Plantago, die cursussen organiseert voor antroposofische huisartsen vanuit een fenomenologische benadering.

Xandor Koesen-York (1960) groeide op in ´s-Hertogenbosch. Hij studeerde vanaf 1979 spreek- en toneelkunst in Bern, Bazel en Den Haag. Vanaf 1985 werkt hij als spreekkunstenaar, spreektherapeut en theaterpedagoog in Rudolf Steiner scholen, heilpedagogische instituten en therapeutica. Momenteel is hij werkzaam in Krefeld, Straelen en Essen in Duitsland.

Rosanne Bleijenberg studeerde in 2016 af als kinder- en jeugdpsycholoog aan de VU in Amsterdam. Zij studeerde tevens in Leiden de verkorte vrije school pabo en is sinds 2017 als basispsycholoog werkzaam in een psychologenpraktijk in Dieren.

Amie van Oers is als orthopedagoog in 1988 afgestudeerd aan de universiteit in Utrecht. Daarna volgde ze bij Jeanne Meijs de opleiding tot actief beeldende therapeut. Sinds 1998 werkt zij in een zelfstandige praktijk. Tevens is zij sinds 2003 docent aan de opleiding tot actief beeldende therapeut.

Irene Pouwelse-Fassaert studeerde euritmie in Den Haag en Stuttgart en euritmietherapie in Den Haag. Zij heeft als euritmietherapeute o.a. bij de Arta-Lievegoedgroep gewerkt; vanaf 1998 tot heden werkt zij bij het Therapeuticum Aurum te Zoetermeer. In 2011 deed ze een opleiding voor mindfulnesstrainer en integreert ze deze technieken nu ook in haar werk.

Y. Giesen is vanaf 2012 werkzaam als fysiotherapeute. Zij heeft diverse specialisaties gedaan en zij richt zich graag op kinderen met een speciale vraag. Zij geeft ook les aan het Atelier voor Ouders en Opvoeders en doet met studenten spel en beweging op de basis van de antroposofische zintuigleer.

Peter Giesen heeft veel ervaring als leerkracht in het basisonderwijs. Daarnaast is hij initiatiefnemer en docent van het Atelier voor Ouders en Opvoeders te Venlo en sinds 5 jaar ook in Brasschaat. Daarnaast verzorgt hij kunstzinnige en pedagogische begeleiding op scholen. Sinds 16 jaar werkt hij als docent aan de Zutphense Zomercursus voor pedagogie, didactiek en vormtekenen. Hij is lid van de kerngroep voor deze zomercursus, waar inmiddels zo’n 400 cursisten aan deelnemen. Hij schreef het boek Vormtekenen-een werkboek dat in 3 talen is uitgegeven bij Mercurius International.

Karin Lamers is als docent verbonden aan de opleiding voor schildertherapie bij Scuola Terra di Siena in Florence, Italië. Na een opleiding voor maatschappelijk werk en jarenlange werkervaring in individuele- en groepsbegeleiding heeft ze vervolgens de opleiding voor schildertherapie gevolgd bij Stichting Emerald. Ze heeft een eigen praktijk in Eindhoven waar mensen terecht kunnen voor individuele therapie, begeleiding en cursussen.

Urs Bühlmann deed zijn opleiding aan de Plastikschule für Werklehrer und Bildhauer in Dornach. Hij volgde een opleiding voor kunsttherapie en deed werkervaring op in de Klinik am Eichhof in Öschelbronn (Duitsland). Hij heeft een eigen praktijk in Den Haag. Als assistenten werken mee: Linda Lawa, kunstzinnig therapeut in Praktijk Bikkels en Praktijk Emoties-Enzo en Esther Slobbe, kunstzinnig therapeut bij Therapeuticum Helianth Rotterdam en werkzaam aan de vrijeschool Mareland en de Raphaelstichting te Haarlem.

Ilse Beurskens – van den Bosch is docent en auteur antroposofie en voeding. Zij schrijft artikelen en geeft cursussen, kookworkshops en lezingen. Ilse houdt zich bezig met de vraag, welke voeding bij de hedendaagse mens passend is in het tijdperk van Michaël: de mens die voor de uitdaging staat om zich bewust te zijn van zijn individualiteit en van wie tegelijkertijd wordt gevraagd zich te openen voor zijn omgeving: de natuur, zijn naasten en de geestelijke wereld.

Lies Emous werkt sinds 2012 als verpleegkundige antroposofische zorg op Lievegoed te Bilthoven waar zij uitwendige therapie toepast op de Kliniek en ook ambulant voor mensen met licht verstandelijke beperking, verslaving en/of psychiatrische problematiek. Sinds 2014 heeft zij een eigen praktijk voor uitwendige therapie te Zeist. Als gediplomeerd “Baden Meisterin” geeft zij daar ook oliedispersiebaden met borstels.

Twan Nijenhuis is al jarenlang werkzaam als verpleegkundige antroposofische zorg, maar werkt ook als praktijkondersteuner GGZ in het therapeuticum Haarlem. Naast de uitwendige therapie begeleidt zij patiënten met psychische en psychosociale problematiek in de huisartsenpraktijk. Ook is zij docent bij de Plegan opleidingen.

Gerard Rietbergen is beeldend kunstenaar en docent, geeft ook les aan mensen met een PGB. Zie ook www.gerardrietbergen.nl.

Sarah Goudsmit is van oorsprong vrijeschoolleerkracht en werkt sinds 2000 als levenscoach. Ze werkt op het therapeuticum Aurum in Zoetermeer en de Lemniscaat in Leiden. Samen met Gerard Rietbergen geeft ze cursussen Schilderend op verhaal komen. Zie ook www.sarahgoudsmit.nl.

Aglaé Alleman studeerde geneeskunde aan het Erasmus Medisch Centrum. Zij studeerde cum laude af en specialiseerde zich tot psychiater. Tevens volgde zij de opleiding tot psychotherapeut en werkte in die hoedanigheid zo’n twaalf jaar bij de Lievegoed in Bilthoven.

Marcel de Leuw was leerkracht in het speciaal en het basisonderwijs, zowel op reguliere scholen als op de vrijeschool. Tevens docent pedagogiek en didactiek aan Hogeschool Helicon, zowel op de lerarenopleiding als op de euritmie- en de muziekopleiding. Nationaal en internationaal actief in de schoolbeweging met vele workshops en cursussen in binnen- en buitenland.

Ineke Lutters is lange tijd werkzaam geweest als kunstzinnige therapeut beeldend, waarbij zij grote interesse aan de dag legde voor de inzichten van Liane Colot d’Herbois.
Ook heeft zij actief bijgedragen aan de ondersteuning van de biologisch-dynamische landbouw.

Frans Lutters (1958) studeerde Theologie in Tilburg en Utrecht, Onderwijskunde aan de University Plymouth en Vrije-schoolpedagogie in Zeist. Gedurende veertig jaar was hij werkzaam als docent en treedt in internationale gremia op als vertegenwoordiger van de vrijeschool-beweging. Daarnaast is hij auteur van diverse boeken, waaronder een biografie over Bernard Lievegoed. Ook houdt hij op vele plaatsen voordrachten.

Thea Giesen is orthopedagoog/ GZ psycholoog. Ooit begon zij als handenarbeid-leerkracht in het middelbaar onderwijs. Na de studie orthopedagogie is zij jarenlang werkzaam geweest in de kinder- en jeugdpsychiatrie (Zonnehuizen & Haags Kinder- en Jeugdtherapeuticum) en ook als docent opleiding kunstzinnige therapie. Momenteel is zij werkzaam in de sociaaltherapie en als docent/supervisor KICK-trainingen.

Christina van Tellingen (1949) werkt sinds 1975 als algemeen arts en huisarts, waarvan achttien jaar in Californië, USA. Zij geeft les aan medisch studenten, artsen, verpleegkundigen, verzorgenden en therapeuten in de USA, Canada en Europa onder andere aan de Universiteit Witten/Herdecke in Duitsland. Sinds 1999 is zij werkzaam als senior-onderzoeker bij Bolk’s Companions te Driebergen en is onder andere (mede)auteur van de Companions Biochemistry (2001), Physiology (2003), Pharmacology (2006), The Healing Process (2008), en Respiratory System Disorders and Therapy (2009).

In deze werkgroep wordt kort ingegaan op de noodzaak van zorgprogramma’s op antroposofische grondslag in de huidige evidence-based zorgcultuur. Hoe ziet zo’n zorgprogramma eruit? Hoe wordt het in de praktijk gebruikt? Hoe leidt het zorgprogramma tot evidentie? Wat gebeurt er vervolgens met die evidentie? Een en ander wordt verduidelijkt aan de hand van het Zorgprogramma Depressie, een multidisciplinair zorgprogramma dat opgesteld is in samenwerking met het therapeuticum Prinsen Bolwerk in Haarlem.

In deze groep wordt de gelegenheid geboden om tot een vruchtbare uitwisseling te komen over het thema depressie, mede geïnspireerd door de gehouden voordrachten.

Onbewust over de drempel gaan, het duister overvalt je: somberheid, angst, beklemming, depressie, in de wereld van de dood waar Ahriman heer en meester is.

Met zwart krijt tasten we de diepten van het duister af. Daar vinden we warmte, dragende liefde, in verbinding van het ik met het Christuswezen. Het is de weg naar de toekomst. Je krijgt in deze workshop beslist zwarte handen.

We werken met klei als middel om een innerlijke zoektocht te gaan. We bieden een geleide oefening aan, die je via tast en beweging naar de vorm brengt, die op het moment bij je past. En dat geeft kracht.

Depressie kleurt de ziel donker en mat, verlamt de beweging en stopt de ontwikkeling. Niet de depressie zoekt therapie maar het wezen, de geest in de mens, zoekt opstanding en ontwikkeling. In de biografie, door het karma geregeld, doen zich bijzondere ontwikkelingskansen voor. In de werkgroep onderzoeken we of de depressie een uitnodiging kan zijn voor een volgende ontwikkelingsstap. Geïnspireerd door Willem Zeylmans van Emmichoven en Joop van Dam gaan we door middel van terugblik- en vooruitblik-oefeningen aan het werk.

Een depressie trekt zielsmatig maar ook lichamelijk diepe sporen in het menselijk bestaan. Met name tijdens de eerste fases van het ziekteproces, waarbij het moeilijk is om in actie te komen, zijn behandelingen zeer werkzaam die vanuit de lichamelijke dimensie processen in gang zetten. In de werkgroep willen we de fases in het ziekteproces van depressie nader bekijken en aan de hand van de doelstellingen voor de therapie, de passende fysiotherapeutische middelen (ritmische massage, antroposofische bewegingstherapie) bespreken en deels in de praktijk met elkaar uitvoeren. Als leidraad gebruiken we het Zorgprogramma Depressie (ontwikkeld door het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg).

Ervaar zelf de verfrissende werking van deze massage. Je merkt dat je beter bij jezelf komt, orde kunt scheppen en tot handelen komt. Je loopt weer warm voor het leven.

Tijdens de workshop gaat het om muzikale ontmoetingen bij depressie. De gezonde delen van de mens krijgen ruimte om te klinken en te resoneren. Hoe kun je door middel van muzikale en fysieke beweging in de ruimte de innerlijke genezende krachten aanspreken?

Bij depressie speelt meestal de lever een belangrijke storende rol. Antroposofische geneesmiddelen kunnen daarbij ondersteuning bieden. We willen kijken naar planten en metalen die behulpzaam kunnen zijn bij het behandelen van de lever. Ook aspecten van de lever zelf, die hierbij meespelen willen we belichten. Wat betreft de metalen, mineralen en planten denken we aan Sint-Janskruid, bittermiddelen (bv. Gentiana Lutea), Magnesium, Tin en Paardenbloem. We gaan deze planten en metalen goed bekijken en vervolgens met elkaar op zoek naar fenomenen die iets zeggen over de ondersteunende werking ervan.

Met griep onder de leden, moeten we in bed uitzieken. Met een blessure is het zaak bepaalde bewegingen te vermijden. Maar als een depressie ons overvalt en we daarin meegaan in de neerwaartse, zuigende spiraal van onmacht en uitzichtloosheid, wordt de depressie alleen maar groter. Dat roept de vraag op: hoe kan ik mij te weer stellen, zodat ik niet in de afgrond wegzak en weer grond onder mijn voeten kan vinden? We gaan op zoek naar hulpmiddelen uit spreektherapie die een weg openen vanuit de duisternis naar het licht. Dat vergt moed, maar ook humor!

In deze werkgroep zullen we aan de hand van het antroposofische mensbeeld op zoek gaan naar de diepere achtergronden die opgroeiende mensen ons als raadsel stellen. We zullen zowel inhoudelijk als ook aan de hand van praktische voorbeelden te werk gaan, mede ondersteund door kunstzinnige oefeningen.

De kenmerken van de de vierledigheid zijn herkenbaar in verschillende kwaliteiten van de menselijke beweging. Karakteristieken van deze
kwaliteiten kun je voelen, zien, horen en in beweging brengen. Spelenderwijs word je gewaar dat de vierledigheid een beweeglijk palet biedt om jezelf oefenend en bewegend te verbinden, versterken en ritmisch op te richten. Heb je fysieke klachten? Neem ze mee! De antroposofische fysiotherapie maakt gebruik van extra brillen: de viergeleding is er één van. Doe je al oefeningen? Kom kijken hoe je de wezensgeleding er aan kunt toevoegen!

Ongetwijfeld zijn er vragen gerezen en hebben anderen ook oplossingen voor de kwesties bedacht die ik in de lezing heb opgeworpen en andere kwesties die ik daar heb besproken. Het lijkt me erg leuk om tot een gesprek daarover te komen en een idee te krijgen hoe origineel en geniaal Steiner omging met de wetenschappelijke ‘feiten’ van zijn tijd en hoe hij, met zijn achtergrond, daar soms interpretaties aan wist te geven die veel dieper gaan.

Pandemieën, oorlogen en honger zijn geen geïsoleerde crises – ze zijn symptomen van een diepere wanorde in onze sociale structuur. Meer dan een eeuw geleden schetste Rudolf Steiner een visionair pad dat bekend staat als de ideeën voor sociale driegeleding met onder meer de volgende gezichtspunten:
• Scholen en universiteiten dienen vrij te zijn van staats- en bedrijfscontrole
• Grond en bedrijven moeten worden opgevat als verantwoordelijk, maar niet-verhandelbaar eigendom
• Democratie dient te worden bevrijd van lobbyisme en manipulatie

Destijds waren dat radicale denkbeelden, inmiddels essentiële onderdelen. Steiners gedurfde concepten dagen ons uit. Deze workshop nodigt de deelnemers uit om de maatschappij in haar kern te heroverwegen – en de moed op te brengen voor echte transformatie. De voertaal is Engels.

Muziek spreekt rechtstreeks tot de ziel, tot de beleving, vaak op een onbewuste manier. Door die beleving eerst te voelen, dan te benoemen en vervolgens uit te wisselen met een ander kunnen wij ons hier nog meer bewust van worden. We zullen via eenvoudige muzikale oefeningen het drieledig en vierledig mensbeeld in onszelf tot leven brengen. Al spelend en luisterend muziek ervaren, benoemen en met elkaar uitwisselen. Zo kunnen we op een dieper niveau begrip krijgen voor de drie- en vierledige mens. De workshop is niet alleen bedoeld voor muziektherapeuten. Ben je nieuwsgierig hoe muziek kan helpen om meer bewustzijn te ontwikkelen, dan ben je van harte welkom in deze workshop.

In deze werkgroep gaan we uitzoeken hoe je de drie- en vierledige mens in beeldentaal tot uitdrukking kan brengen. Je gaat binnen je beeldende werk verbinding leggen tussen de theorie en je eigen ervaring. Hiervoor hoef je natuurlijk geen kunstenaar te zijn. Het gaat om de weg naar vorm, kleur en beweging, waarna je tot verdieping kan komen om de beeldentaal en theorie samen te brengen. In dit proces willen we je graag begeleiden. Wij hopen dat je aan onze werkgroep veel inspiratie kunt ontlenen!

Het bewustzijn van karma geeft een omvattender beeld van wat er zich achter de sluier van dagelijkse gebeurtenissen verbergt. Die laag toont een heel andere tijdsdimensie: het verre verleden en de verre toekomst doen daar in mee. En er verschijnt een heel andere zingeving. Karma bewustzijn kan ook leiden tot het beleven van hoeveel liefde er ons gegeven wordt. Aan de hand van concrete ervaringen van deelnemers gaan we proberen een tipje van de sluier van het karma op te lichten.

Binnen de antroposofische gezondheidszorg wordt uitgegaan van het drieledig mensbeeld: denken (zenuw-zintuigstelsel), voelen (ritmisch systeem) en willen (stofwisselings-ledematenstelsel). Deze samenhang tussen lichaam, ziel en geest vormt de basis voor een holistische benadering van ziekte en gezondheid. Wij willen in het bijzonder ingaan op de vraag hoe de uitwendige therapie ondersteuning kan geven bij actuele ziektebeelden, zoals kanker en hart- en vaatziekten.

Er is op dit gebied biofotonen onderzoek gedaan met metingen voor en na een behandeling met meridiaan-kleurentherapie dat interessante resultaten te zien gaf. Er wordt gebruik gemaakt van het materiaal zijde en ook in dit verband kan worden verwezen naar wetenschappelijke onderzoek. Ontwikkelingen in de fotobiologie, over het ‘lichtwezen’ van de mens en de relatie met de kleuren zullen aan de orde komen. We gaan ook in op de vraag, hoe deze therapie werkt en op welke wijze dat met onze huid te maken heeft. Er zal ook een praktijkdemonstratie worden gegeven.

Kan je zonder er iets van te weten het driegelede– en het viergelede mensbeeld in jezelf ervaren? In de euritmie kan dat. We beginnen de werkgroep met een duik in de wereld van de consonanten en laten ons inspireren door het gedicht “De Voetwassing” van Christian Morgenstern waarbij het gaat om de dankbaarheid voor de wereld van steen, plant en dier. Vervolgens laten we ons inspireren door de spreuk “Ecce Homo” van Rudolf Steiner. Hierin wordt de drieheid in beweging gebracht. Tenslotte gaan we proberen vier- en drieheid als een geheel te laten ontstaan.

Geen ervaring met euritmie nodig.

In de antroposofische psychotherapie staat de ontwikkeling van de mens centraal en worden de innerlijke problemen gezien als uitnodiging daartoe. Het antroposofisch mensbeeld is een belangrijke ingang om de mens te bezien en zijn ontwikkeling te ondersteunen. Dit mensbeeld kan helpend zijn om problemen te benaderen en zichzelf als zelfstandig ‘ik’ te ervaren, te herkennen en te ontwikkelen.

Deze werkgroep sluit aan bij de voordracht die Marco Ephraïm ’s ochtends heeft gehouden en gaat concreet in op mogelijke medicaties die kunnen worden toegepast bij een aantal actuele ziektebeelden in samenhang met het drie- en vierledig mensbeeld.

Jaap van de Weg is arts en geesteswetenschappelijk onderzoeker. Hij was veertien jaar huisarts en had vervolgens 28 jaar een praktijk met een rol tussen huisarts, psychotherapeut en pastor. Nu richt hij zijn aandacht op de vraag hoe je je bewust kunt worden van de werking van de diversiteit van de geestelijke wereld in je gewone leven. En hoe kun je dat onderzoeken en beschrijven? Twee bijzondere projecten waar hij nu actief mee bezig is, zijn het coachen van kinderbesprekingen in Vrije scholen, en gespreksavonden over spirituele ervaringen rond geboorte en sterven.

In de Grondsteenspreuk leeft zowel de drieledige als ook de vierledige kosmische mens. Tijdens deze workshop probeer ik deze twee aspecten innerlijk te laten beleven door het bezield gesproken woord.

Zonder de kennis van het drie- en vierledige mensbeeld is het ontstaan van de klinkers en medeklinkers nauwelijks te begrijpen. Hoe deze klanken juist ontstaan door de in ons werkzame dynamiek tussen de drie- en de vierledige krachten kunnen we in deze werkgroep gaan ervaren. Ook zullen we korte impressies opdoen van de therapeutische werking van deze krachten in de spreektherapie.

Dit delen: